Of het nu het maken van een klimtocht is, een forse hike of trektocht of een wandeling door de bossen: schoenen zijn belangrijk. Wellicht hét belangrijkst. Schoenen beschermen je tegen de elementen en de ondergrond. In meer of minder mate en met een ander doel. Ieder type schoen heeft zijn voor- en nadelen en iedere persoon heeft zijn eigen afwegingen.
Maar waar moet je dan op letten als je schoenen kiest? In deze blogpost ga ik hier dieper op in. Als eerst gaan we kijken naar de functies van een schoen. Daarna kijken we naar welk type tocht je gaat ondernemen en dus welke functies je nodig hebt: de ondergrond, gevoel en ervaring.
Inhoud:
Gewicht van schoenen
Profiel & bescherming
Stijfheid van schoenen
Ondersteuning door de schoenen
Waterdichtheid & ademen
Welk type tocht ga je maken?
Functies van een schoen
Zoals in de inleiding reeds gesteld hebben schoenen meerdere functies. Los van het esthetische (het oog wil ook wat) zijn er ook daadwerkelijk functionele eisen: gewicht, profiel & bescherming, stijfheid, ondersteuning en waterdichtheid.
Gewicht van schoenen
Hardloopschoenen zijn vaak erg soepel en licht. Een groot gewicht aan je voeten is niet prettig als je moet rennen. Ook is bij hardlopen het afwikkelen van de voeten en de voetplaatsing kritischer dan bij wandelen. Dit is het gevolg van het fundamentele verschil tussen hardlopen en wandelen: bij hardlopen heb je een “zweeffase” waarbij je even los bent van de grond met beide voeten. Bij wandelen ontbreekt deze zweeffase.
Met lichtere schoenen is het eenvoudiger voor je voetspieren en onderbeen om de stand snel te corrigeren. Het gaat te ver om dit hier uitgebreid te behandelen. Ik verwijs graag naar Anatomy for Runners van Jay Dicharry, die naast zijn website ook excellente boeken hierover heeft geschreven.
Trailrunning-schoenen zijn vaak al iets zwaarder. Ze zijn wat grover van structuur met hogere randen. Dit is een concessie als gevolg van de andere eisen: profiel en bescherming.
Profiel & bescherming
Onderstaand een foto van 3 van mijn hardloopschoenen. Een “race” hardloopschoen (de bovenste), primair ontwikkeld voor het rennen op asfalt. Dit is een vrij minimalistische schoen, met weinig demping en een klein verschil in hoogte tussen hak en voorvoet. Ook met nauwelijks profiel.
De schoen daaronder is een prima weg-schoen, met iets meer profiel en demping. De zool is dikker. Waar ik bij de bovenste schoen (letterlijk) ieder stokje en steentje voel, is dit bij de middelste niet het geval. Omdat je voetzolen extreem gevoelig zijn is dit iets comfortabeler als je de geasfalteerde wegen vaker achter je laat.
Persoonlijk vind ik lopen in de bossen en het mulle zand het lekkerst. De onderste schoen biedt aanzienlijk meer grip. Niet alleen is er meer profiel, maar de “ribbels” zijn ook vrij flexibel. De zool zelf is iets stijver dan van de andere schoenen.
Maar goed: dit zijn hardloopschoenen. En we hebben soms meer nodig dan hardloopschoenen. Niet zozeer qua profiel: er is maar weinig wat betere grip biedt dan een trailrunning-schoen.
Maar wel qua bescherming. In bosgebieden en bergen kom je regelmatig wortels, takken en stenen tegen. En door het lopen, of soms gewoon door niet goed op te letten, belanden die niet altijd ónder je voet. Soms komen ze op je voet.
Om dat te voorkomen is het mogelijk om schoenen te dragen met meer bescherming, zoals links op de onderstaande foto. Deze schoenen hebben stijvere zolen, hogere randen en een schaal die gemaakt is van leer en kunststof. Bij hardloopschoenen is het doorgaans een “mesh”, ofwel stof.
Stijfheid van schoenen
Stijfheid is één van de minder belangrijke eisen voor de meeste trektochten. Een grotere stijfheid van de schoen, met name de zool, maakt het lopen minder comfortabel en natuurlijk. Je voeten zijn namelijk, op de handen na, het meest beweeglijk van je hele lichaam. Bekijk maar eens een filmpje van de landing van een voet bij het hardlopen:
Waarom is bovenstaande filmpje relevant? In een stijve schoen is het voor de voet niet mogelijk om vrij te bewegen. De krachten zijn bij het lopen weliswaar veel kleiner dan bij het hardlopen – geloof me maar als ik zeg dat een stuk oncomfortabeler is. Daarom hebben de meeste klimmers ook zogenaamde approach schoenen.
Maar waarom is stijfheid dan soms toch een vereiste? Zonder stijve zolen kun je de stijgijzers niet veilig onderbinden. Door het “flexen” van de zool zouden ze los kunnen schieten, met alle gevolgen van dien.
Extreem soepel schoenen zijn er ook: de echte “klimschoenen” of wrijvingsschoenen. Die zijn niet bedoeld om te lopen, maar voor het klimmen in de sporthal. Deze zijn zó soepel dat je ze bijna kunt oprollen!
Ondersteuning door de schoenen
Veel mensen vinden het prettig om een hogere schacht te hebben: die tot boven de enkel gaat. Dit levert extra ondersteuning op, vindt men. Hier is geen wetenschappelijke basis voor: al uit onderzoeken in de jaren ’90 blijkt dat er geen significant verschil is in enkelblessures bij gebruikers van hoge of lage schoenen.
Dat neemt niet weg dat als het voor jou goed voelt, je het vooral niet moet laten. Zelf gebruik ik ook graag hoge schoenen in de bergen. Dit zorgt namelijk niet alleen voor (gevoelsmatige) ondersteuning, maar zorgt ook voor een betere aansluiting van de broek op de schoenen en voorkomt het “binnenscheppen” van zand, sneeuw en water. Ook houden hogere schoenen de warmte beter vast.
Waterdichtheid & ademen
Of een schoen waterdicht moet zijn, of juist volop moet ademen, hangt af van de gebruiksdoelen. Sportschoenen zijn doorgaans niet waterdicht, integendeel: zweet moet afgevoerd kunnen worden.
Dat is ook direct het nadeel van volledig waterdichte schoenen: ze ademen niet of minder. Hier zijn technische oplossingen voor: Gore-tex is bijvoorbeeld waterdicht maar laat nog wel waterdamp door. Hierdoor kan zweet (in beperkte mate!) afgevoerd worden.
Gore-tex in hardloopschoenen is zinloos: de zweetproductie zal groter zijn dan de capaciteit voor het afvoeren.
De oude type “legerkistjes” ademen niet en zijn volledig waterdicht. Beide kanten op. Om het waterdicht te houden moet je de schoenen goed behandelen, zoals iedere (ex-)militair zich zal kunnen heugen. Bedenk ook: waterdichtheid is niet 100%. Zelfs al zijn je schoenen waterdicht, dan nog zitten er 2 enorme gaten in de schoenen: daar waar je voeten doorheen steken. Dat is een kwetsbare plek waar sneeuw of water naar binnen kan komen.
Is het nodig om waterdichte schoenen te hebben? Dat hangt enorm af van wat je gaat doen: hoe lang zijn je voeten nat en hoe snel drogen je schoenen daarna op. Natte voeten leiden namelijk tot het (sneller) vormen van blaren, omdat de vochtige huid veel sneller kapot gaat.
Mijn stelregel: als je regelmatig sneeuwvelden of riviertjes moet oversteken, heb je waterdichte schoenen nodig. Maar óók als je stukken door nat gras loopt in de ochtend.
Hoe je bovenstaande niet, of slechts incidenteel? Zoek dan vooral schoenen die weer snel opdrogen. Goede trailrunningschoenen zijn snel droog: tijdens het lopen “sop” je het water er gedeeltelijk uit, en doordat ze licht zijn is er weinig massa wat water op kan nemen. Een paar zware bergschoenen doen hier aanzienlijk langer over!
Welke type tocht ga je maken?
Met bovenstaande informatie kunnen we iets gaan bedenken. De beste schoen voor jou is een combinatie van het laagst mogelijke gewicht, de grootste grip, voldoende bescherming, prettigste pasvorm (waargenomen ondersteuning) en waterdichtheid.
Als je stijgijzers onder moet binden om een gletsjer over te steken verdient het aanbeveling om ook te letten op de stijfheid van je schoenen. En bij zeer onregelmatig terrein (uitstekende rotsen) wil je een hardere zool zodat je niet alles in je voeten voelt prikken.
Maar denk ook iets verder: een afdaling op een puinhelling op sportschoenen is vragen om problemen. Deze schoenen vliegen makkelijker uit, maar zorgen ook voor het vangen van grote hoeveelheden steentjes en stof in je schoenen. Iedere 30 meter stoppen om de stenen uit je schoenen te kloppen is niet prettig.
Neem dit soort overwegingen mee in je schoenkeuze. Je hebt niet altijd de zwaarste bergschoenen nodig. De Tour du Mont Blanc is in de late zomer bijvoorbeeld prima te doen op trailrunningschoenen. Bergschoenen zijn grotendeels “over the top” – ook al ben je in de bergen.
Andersom is een afdaling vanaf Hohsaas (Saas Grund, Zwitserland) misschien maar een tochtje van een uur of 2. Maar deze afdaling gaat wél over de morenen en puinhellingen van een gletsjer. Hoge bergschoenen zijn hier aan te bevelen. Overigens zónder stijve schacht aan de schoen: dat is bijzonder onprettig bij het afdalen.
Tip: als je overnacht in een berghut, neem comfortable sloffen mee. Schoenen zijn niet toegestaan in berghutten.