Het hebben van een goede zaklamp, of bij voorkeur een hoofdlamp kan erg handig zijn. Maar er is nogal veel keuze. Zoals: batterijen of een accu? En een hoofdlamp, of een zaklamp? Hoe sterk moet de lamp zijn, en moet deze breed stralen of juist gefocust? Of wil je kiezen tussen verschillende modussen (of modi).
En moet deze waterdicht zijn, is het noodzakelijk om een rood-licht modus te hebben (en waarom rood licht: eindelijk het echte antwoord!).
Tijd om er in te duiken: verlichting voor de buitensporter!
Zaklamp of hoofdlamp: de voordelen & de nadelen
Er zijn veel verschillende soorten zaklampen. Over het algemeen kun je stellen dat ze forser zijn en een groter vermogen hebben. Zo zijn er zaklampen met een reikwijdte van meer dan 700 meter en een lichtopbrengst van 4500 lumen. Sommige kun je ook neerzetten en gebruiken als leeslampje.
Maar het is niet in alle omstandigheden praktisch om een zaklamp te hebben: met een hoofdlamp hou je de handen vrij. Het is wel even wennen: je hebt een ding op je hoofd, en als je het hoofd snel beweegt (is mijn ervaring), ontstaat een wat springerig beeld. Een ander nadeel, specifiek voor mij als brildrager, is de weerkaatsing in mijn brilleglas van bovenaf. Dit strooilicht is soms vervelend.
De energiebron van de lamp: batterijen of lithium-ion accu?
Laten we aannemen dat een hoofdlamp de meest voor de hand liggende keuze is. Om licht te maken heb je energie nodig, en die energie zit ergens in. In dit geval: een batterij of een accu.
Er zijn diverse soorten batterijen te verkrijgen: AA, AAA en knoopcelbatterijen (CR2032) zijn het meest gangbaar. Die laatste zijn dan weer niet te verkrijgen als oplaadbare variant en doorgaans minder eenvoudig te verkrijgen. Met een beperkte energie-inhoud is dit sowieso een type batterij om te vermijden.
AA en AAA hebben dezelfde spanning: 1.5V bij de niet-oplaadbare variant en 1.2V bij de oplaadbare varianten. Dit levert dus een lager vermogen (Watt) op, gezien de stroomsterkte (Ampere) gelijk is. Als de gevraagde stroomsterkte groter is, dan is een oplaadbare batterij (aanzienlijk) sneller leeg. Maar, wel weer oplaadbaar.
Een lithium-ion accu is doorgaans sneller op te laden en levert gewoon de gevraagde spanning. Wel zijn ze (een stuk) duurder.
Hoe sterk moet het licht zijn?
Hiervoor wordt vaak de eenheid lumen gebruikt. Een zinlose eenheid, helaas. Omdat het nietszeggend is: de lumen is weliswaar lichtsterkte, maar in alle richtingen uitgestraald. Een grotere focus zal bij dezelfde hoeveelheid lumen verder schijnen. En een bredere lens (met een brede lichtbundel) zal minder ver schijnen.
Dat zegt weinig over het toepassingsbereik. . Tevens is “lumen” een afgeleidde eenheid van de Watt per vierkante meter.
Hiermee zie je ook direct dat een hogere lichtopbrengst zal leiden tot een hoger energieverbruik en per definitie tot een kortere levensduur van je energiebron. Meer licht betekent meer batterijen dragen (of vaker opladen).
Beter kun je kijken naar hoe vér je wilt zien. Als je op jacht zou gaan is het “handig” om honderden meters ver te kunnen kijken. Op een “search & rescue” missie misschien ook. Voor het vinden van een pad op de camping, of het trailhoofd vanuit je bivak of hut, is het nuttiger om een brede straal te hebben. Dit kun je aanpassen door een andere lens te gebruiken (of te draaien aan de lens, zoals bij veel zaklampen, om het brandpunt te veranderen).
Des te duurder de hoofdlamp, des te meer verschillende standen er op de lenzen zitten.
Waterdichtheid van je hoofdlamp: noodzakelijk of niet?
Uiteraard hangt dit af van de omstandigheden. Maar de prijs(verschillen) van een hoofdlamp zou ik er niet op bezuinigen. Zo zijn er waterdichte hoofdlampenvoor nog geen 30 EUR (3xAAA, 40m reikwijdte), maar ook voor bijna 90 EUR (li-Ion, 140m reikwijdte).
Met andere woorden: dit is niet de feature waarop bezuinigd hoeft te worden.
Waarom rood licht-modus op je zaklamp?
Veel zaklampen & hoofdlampen hebben een rood-licht modus. Dankzij deze rood-licht modus kun je beter zien ‘s nachts, is de gedachte. Dit klopt, maar dankzij een andere reden dan je zou verwachten.
Je hebt je nachtvisie te danken aan 2 vormen van aanpassing: het verwijden van de pupil en het aanmaken van Rhodopsine.
Het wijder worden van de pupillen gaat zeer snel: dit kost minder dan een seconde. Als het donker is, worden je pupillen groter om er voor te zorgen dat er zoveel mogelijk licht op je netvlies valt. De kegeltjes in je ogen zijn minder actief in het donker, maar de staafjes zijn des te actiever. Die zien minder details en zijn minder goed in het waarnemen van beweging. Maar ze zijn zeer gevoelig voor licht.
De kegeltjes zijn het gevoeligst voor groen licht, gevolgd door rood en blauw. Hier zit de crux: Rhodopsine, wat alleen voorkomt in de staafjes. Deze staafjes zijn zoals gezegd actiever in het donker. En Rhodopsine is extreem gevoelig voor licht – maar niet gevoelig voor rood licht. En dankzij dit fenomeen kun je zien in het donker.
Je gebruikt dus rood licht om te zorgen dat je nog wel de details & beweging kunt zien (dankzij de kegeltjes die gevoelig zijn voor rood licht), maar niet de Rhodopsine vernietigt en je nachtblind maken.
Om een idee te geven hoe gevoelig rhodopsine is: in slechts 200 femtoseconden is het vernietigd. Dat is 200 miljoenste-van-een-miljardste-seconde. En dat is snel.
Het heeft dus niets te maken met pupil-verwijding.
Conclusie: wat is het best? Een zaklamp of een hoofdlamp?
Gezien de relatief geringe prijsverschillen, zou ik persoonlijk gaan voor het handigste: een hoofdlamp. Een hoofdlamp met diverse standen: breed licht, maar ook relatief ver kunnen schijnen indien noodzakelijk.
Vanwege het gemak zou ik ook gaan voor een lithium-ion accu, die je eenvoudig met een USB-kabel kunt opladen. Deze kun je wereldwijd gebruiken: iets wat van gewone opladers niet gezegd kan worden.
Tenslotte zou ik zeker gaan voor de optie met rood licht. Dit is misschien niet het belangrijkst: het behouden van je nachtzicht is doorgaans geen groot probleem.
Voorts zou ik vooral kijken naar de noodzaak voor het aanzetten van je hoofdlamp. Met een goede maan zijn er vaak al heel veel details waar te nemen. En de sterrenhemel is een stuk spectaculairder. Met of zonder rood licht.